کلیه نابجا (Ectopic Kidney)

doctor alireza_rezaei
کلیه و بیماری های کلیوی

شاید برایتان عجیب باشد که کلیه‌ها همیشه در جای همیشگی‌شان قرار نمی‌گیرند. در واقع، برخی افراد از بدو تولد یک کلیه دارند که در موقعیت غیرطبیعی قرار گرفته است؛ به این وضعیت کلیه نابجا (Ectopic Kidney) گفته می‌شود. بسیاری از بیماران حتی تا سال‌ها از وجود این ناهنجاری بی‌خبرند، چون اغلب بدون علامت است. اما در برخی موارد می‌تواند مشکلاتی مثل عفونت‌های مکرر ادراری یا سنگ کلیه ایجاد کند. در این مقاله به زبان ساده و در عین حال علمی، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان کلیه نابجا می‌پردازیم و آخرین یافته‌های علمی را مرور می‌کنیم.

کلیه نابجا چیست؟

کلیه نابجا یا Renal Ectopia به حالتی گفته می‌شود که یکی از کلیه‌ها در جای طبیعی خود (ناحیه کمری) قرار ندارد. شایع‌ترین نوع آن کلیه لگنی (Pelvic Kidney) است که در لگن باقی می‌ماند. گاهی هم کلیه در سمت مخالف یا حتی در قفسه سینه قرار می‌گیرد.

شیوع و اهمیت بالینی

کلیه نابجا یک ناهنجاری مادرزادی نادر است (حدود ۱ در هر ۹۰۰ تولد).
در بسیاری از موارد بدون علامت باقی می‌ماند و به طور اتفاقی در سونوگرافی یا تصویربرداری کشف می‌شود.
اهمیت اصلی آن در عوارض احتمالی مثل عفونت، سنگ یا اختلال عملکرد کلیه است.

برای دریافت وقت مشاوره با دکتر علیرضا رضایی کلیک کنید.

علل ایجاد کلیه نابجا

در دوران جنینی، کلیه‌ها ابتدا در لگن تشکیل می‌شوند و سپس به سمت بالا حرکت می‌کنند. اگر این حرکت به هر دلیل متوقف شود یا مسیر آن تغییر کند، کلیه در جای غیرطبیعی باقی می‌ماند.
عوامل احتمالی:

اختلال در رشد جنینی
مشکلات عروقی که مانع حرکت کلیه می‌شوند
ناهنجاری‌های ژنتیکی

انواع کلیه نابجا

کلیه لگنی (Pelvic Kidney): شایع‌ترین نوع، کلیه در لگن باقی می‌ماند.
کلیه متقاطع (Crossed Ectopia): کلیه به سمت طرف مقابل مهاجرت می‌کند.
کلیه توراسیک (Thoracic Kidney): بسیار نادر، کلیه در قفسه سینه قرار می‌گیرد.

علائم و نشانه‌ها

بیشتر بیماران بدون علامت هستند. اما در برخی موارد ممکن است علائم زیر دیده شود:

عفونت‌های مکرر ادراری
درد پهلو یا لگن
وجود سنگ کلیه
مشکلات ادراری مثل تکرر یا سوزش
در کودکان: اختلال رشد یا مشکلات همراه دیگر

روش‌های تشخیص

سونوگرافی: اولین و ساده‌ترین روش.
CT Scan یا MRI: برای تعیین دقیق محل کلیه و بررسی عوارض.
IVP (پیلوگرافی وریدی): در گذشته رایج بود، امروزه کمتر استفاده می‌شود.
اسکن هسته‌ای کلیه (DMSA یا MAG3): برای بررسی عملکرد کلیه نابجا.

عوارض احتمالی

عفونت‌های مکرر ادراری به دلیل تخلیه ناقص ادرار
سنگ کلیه به علت رکود ادرار
فشار بر اندام‌های مجاور در موارد کلیه لگنی بزرگ
اختلال عملکرد کلیه در برخی بیماران

درمان کلیه نابجا

درمان بستگی به علائم و عوارض دارد:

بدون علامت: نیاز به درمان خاصی ندارد، فقط پیگیری دوره‌ای.
عفونت‌ها: درمان با آنتی‌بیوتیک و کنترل مکرر.
سنگ کلیه: بسته به محل و اندازه، از سنگ‌شکنی یا جراحی استفاده می‌شود.
جراحی اصلاحی: در موارد نادر که کلیه نابجا باعث مشکلات شدید می‌شود.

سبک زندگی و مراقبت‌ها

نوشیدن آب کافی برای پیشگیری از سنگ
پیگیری منظم با پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری
درمان سریع عفونت‌های ادراری
توجه به علائم هشداردهنده مثل درد شدید یا خون در ادرار

بیشتر بخوانید: برای سلامت کلیه چه چیزهایی باید بخوریم؟

تحقیقات جدید

کلیه نابجا یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که اغلب بدون علامت باقی می‌ماند. اما در برخی بیماران می‌تواند باعث عفونت، سنگ یا مشکلات ادراری شود. تشخیص دقیق با تصویربرداری و پیگیری منظم اهمیت زیادی دارد. خوشبختانه بیشتر بیماران نیاز به درمان خاصی ندارند و تنها در صورت بروز عوارض، اقدامات درمانی لازم است.

با تشکر از صرف وقت و مطالعه مقاله ما.