چسبندگی بعد از ختنه در نوزادان
چسبندگی بعد از ختنه ممکن است ساده به‌نظر برسد اما وقتی مانع راحتی، بهداشت یا آرامش کودک یا بزرگسال شود، تبدیل به نگرانی واقعی می‌شود. این مقاله راه‌حل‌های مؤثر را به زبانی شفاف و عملی توضیح می‌دهد تا بدانید کی باید نگران باشید، چه اقداماتی را از خانه شروع کنید و چه زمانی جراحی کوتاه‌مدت بهترین انتخاب برای بازگرداندن عملکرد و اطمینان است.
پاتوفیزیولوژی و شکایات بالینی
چسبندگی پس از ختنه عمدتاً نتیجه التهاب موضعی و تماس مکرر اپیتلیال دو سطح پوستی در دوران بهبود است. در کودکان خردسال، مخاط و پوست حساس پیش‌آلت می‌تواند به‌صورت پل پوستی یا «skin bridge» جوش خورده و مانع حرکت طبیعی پوست به سمت دور از گلنس شود. این وضعیت ممکن است بدون علامت باقی بماند یا با درد حین ادرار، ترشحات موضعی، خونریزی سطحی یا بروز عفونت‌های سطحی همراه شود.
شاخص‌های ارزیابی و زمان تصمیم‌گیری برای عمل جراحی
- چسبندگی‌ای که با روش‌های محافظتی (مانند استعمال پمادهای موضعی مرطوب‌کننده یا آموزش حرکت پوستی) بهبود نیابد.
- وجود پل پوستی و محدودیت حرکت پوست که باعث درد، اختلال در بهداشت یا عود مکرر التهاب می‌شود.
- ضایعه‌ای که به نظر بخشی از پوست یا مخاط را محصور کرده یا با علائم عفونت همراه است.
در بسیاری از موارد خفیف، درمان اولیه غیرجراحی توصیه می‌شود و جراحی به‌عنوان راه حل زمانی مطرح می‌شود که اقدامات محافظه‌کارانه کافی نباشند یا ضایعه مزمن و علامت‌دار باشد.
تکنیک‌های جراحی رایج
- باز کردن جراحت با برش ساده و جداکردن پل پوستی: در بیماران خردسال، اغلب می‌توان با بی‌حسی موضعی یا بی‌حسی منطقه‌ای و تحت شرایط سرپایی پل پوستی را برش داد و اپیتلیوم را از هم جدا کرد. هدف جلوگیری از تماس مجدد سطوح اپیتلیالی با گذاشتن پوشش مرطوب یا استفاده از گاز استریل است.
- برداشت با الکترواکوتر یا لیزر در مواردی که بافت اسکار ضخیم است یا خونریزی قابل توجهی پیش‌بینی می‌شود. این روش‌ها کنترل خونریزی را افزایش می‌دهند ولی نیاز به تجربه و تجهیزات مناسب دارند.
- پلاستیک موضعی در چسبندگی‌های گسترده یا همراه با نقص پوستی: در صورت از دست رفتن بافت یا نیاز به بازآرایی پوستی برای جلوگیری از بازگشت چسبندگی، ممکن است روش‌های بازسازی کوچک پوست به‌کار روند.
مراقبت‌های قبل و حین عمل
- بررسی کلی وضعیت بیمار، سابقه ختنه اولیه، و هر گونه نشانه عفونت یا حساسیت به داروها.
- پاکسازی و آماده‌سازی موضع با آنتی‌سپتیک مناسب.
- انتخاب نوع بی‌حسی بر اساس سن، اندازه ضایعه و همکاری بیمار: در کودکان خردسال معمولاً بی‌حسی موضعی همراه با آرام‌بخشی یا بیهوشی عمومی کوتاه‌مدت در نظر گرفته می‌شود؛ در نوجوانان و بزرگسالان بی‌حسی موضعی کافی است مگر اینکه ضایعه وسیع باشد.
مراقبت بعد از جراحی و پیشگیری از عود
- استفاده از پمادهای آنتی‌بیوتیک و مرطوب‌کننده برای جلوگیری از چسبندگی مجدد و کمک به اپیتلیالیزاسیون مطلوب.
- آموزش خانواده یا بیمار دربارهٔ تکنیک‌های کشش کنترل‌شده پوست (retraction exercises) به صورت روزانه تا چند هفته پس از عمل.
- قرار دادن پانسمان مرطوب یا استفاده از نوارهای سیلیکونی کوتاه‌مدت در موارد مستعد به اسکار برای کاهش بازگشت چسبندگی.
- پیگیری نزد جراح برای ارزیابی بهبودی و تشخیص زودهنگام هر گونه بازگشت یا عفونت. پیگیری منظم به کاهش نیاز به جراحی مجدد کمک می‌کند.
عوارض احتمالی و نحوه مواجهه با آن‌ها
- خونریزی و هماتوم: کنترل داخل‌حین عمل و آموزش مراقبت‌های علامتی برای خانواده.
- عفونت موضعی: درمان با آنتی‌بیوتیک موضعی یا سیستمیک بر اساس شدت و پاسخ.
- بازگشت چسبندگی: شایع‌ترین علت، تماس زودهنگام سطوح اپیتلیال یا نداشتن مراقبت‌های پس از عمل است؛ تکرار آموزش کشش پوست و استفاده از پمادها می‌تواند از آن جلوگیری کند، در موارد مقاوم نیاز به تکرار عمل وجود دارد.
- اسکار ناصاف یا تغییر شکل جزئی گلنس: در جراحی‌های دقیق و با تکنیک‌های پلاستیک کوچک این ریسک کاهش می‌یابد؛ اگر ظاهر از نظر عملکرد یا زیبایی مشکلی ایجاد کند، اصلاح ثانویه ممکن است لازم شود.
درمان جراحی چسبندگی پس از ختنه زمانی ضروری است که علائم بالینی باعث اختلال عملکرد یا ناراحتی شوند و اقدامات محافظه‌کارانه ناکافی بوده‌اند. انتخاب تکنیک مناسب، آماده‌سازی صحیح، و برنامه مراقبتی پس از عمل که شامل آموزش کشش پوست و استفاده از پمادهای مرطوب‌کننده است، کلید موفقیت و کاهش عود محسوب می‌شود. پیگیری منظم و تعامل تیمی میان جراح، بیمار و خانواده نقش تعیین‌کننده در نتیجهٔ بلندمدت دارد.
